متن کامل سخنرانی دکتر عزیزی در همایش ملی بانکداری اسلامی

بسم الله الرحمن الرحیم

ضمن عرض سلام و ادب خدمت مدعوین و حاضران در جلسه، عید آغاز امامت امام عصر عج الله تعالی فرجه الشریف را تبریک و تهنیت عرض مینمایم.

اجازه بدهید سخنان خودم را ابتدا با پرداختن به ریشه شناسی و مفهوم شناسی واژه بانک آغاز کنم.

• بانک چیست؟
• کلمه بانک به چه معناست؟
• خاستگاه این مفهوم کجا و در چه زمانی بوده است؟
• آیا تا کنون به این سؤالات اندیشیده ایم؟

نایل فرگوسن استاد تاریخ اقتصاد دانشگاه هاروارد نویسنده کتاب The Ascend of Money ( a financial history of the world)   )ترقی پول( در بخش تولد بانکداری در صفحه ی ۴۱ می نویسد: قرن شانزدهم زمان تولد اولین بانک است. خاندان اصالتا یهودی مدیچی اولین بانک را به نام خود ثبت کردند این خانواده از منظر سیاسی و اقتصادی در جایگاه قدرتمندی قرار داشتند. دو نفر از مدیچی ها پاپ شدند، دو نفر ملکه های فرانسه بودند و سه نفر از دوک های ایتالیا به شمار می رفتند. حرفه اصلی این خانواده فاینانس و دادن وام ربوی به مردم و سازمان یافته کردن آ بود.

او می افزاید واژه ی بانک از کلمه bench به معنای نیمکت گرفته شده است. نیمکت مخصوصی که رباخواران ونیزی روی آنها نشسته و به مردم وام ربوی پرداخت میکردند. درضمن به آن ربا خواران ،benchier یا  بانکدار نیز گفته میشد.

همین جا باید سه نکته را اضافه کنم:

۱- التقاط مفاهیم و استفاده نکردن از مفاهیم در جایگاه خود آفت محافل علمی امروز کشور به شمار میرود.

۲- نطفه بانک در رحم حرامی کاشته شده است. نیمکت رباخواری بهترین مفهومی است که جایگزین معنای بانک است. حال چگونه است که ما تِرم و مفهوم بانک اسلامی را به مردم القا میکنیم! نیمکت رباخواری اسلامی!

اندیشمندان گرامی انحراف علم از انحراف مفاهیم آغاز میشود، اینجاست که باید علم کنونی اقتصاد رایج در کشور را از نو شخم زد و مفاهیم را در جایگاه خود قرار داد!

۳- سنگ بنای بانک توسط رباخواران نهاده شده است. از قدیم گویند خشت اول چون نهد معمار کج تا ثریا می رود دیوار کج! نباید از ساختمانی که پی آن بر ربا نهاده شده انتظار اسلام داشت.

فرگوسن می افزاید ربا در جامعه مسیحی سنتی آن روزگار حرام بود اما مذهب پروتستان بسیار برای القا و جا انداختن این مفهوم با حلال کردن ربا زحمت کشیدند و این چنین بود که سازمان بانک در جامعه شیوع پیدا کرد.

بیایید سوالات خویش را بیافزاییم:

• چرا بانک مهم است؟
• چرا حیات اقتصادی جامعه در دست بانک است؟
• چرا بانکداران عموما سیاستمداران هر کشورند؟
• چرا نمی توان بانک را از یک جامعه حذف کرد؟
• چرا یافتن سیستم جایگزین بانک مردافکن است؟

بیایید به عهد عتیق مراجعه کنیم :

درتورات فصل ۲۱ آیه ۲ فلسفه وام به غیر را اینگونه بیان میکند: « اگر کسی از عهده پرداخت وام تو بر نیاید، بدین ترتیب غلام تو شود.» بنابراین حکومت بر بدهکاران حکومت بر غلامان است. هرچه جامعه بدهکارتر، مطیع تر و برده تر است. به عبارت دیگر جامعه پذیرتر است• بنابراین زمانی می توان بر جامعه تسلط بیشتر داشت که آن جامعه بدهکارتر باشد. حال از خود بپرسیم چه کسانی بدهکاری را در جوامع بسط می دهند؟ البته بانک ها! بنابراین چه کسانی استحقاق حکومت بر مردم را در این مدل جامعه سازی دارند؟ البته بانک داران!

ناگفته نماند که در کشور خود ما  بسیاری از مسوولان که البته نام نمی بریم از سهامداران عمده ی بانکها هستند. این مساله قابل توجه کسانی است که معتقدند دین از سیاست و اقتصاد جداست. یک آیه ی تورات بنای جامعه سازی مدرن در جهان را پی ریزی کرده است.

بیایید عمیق تر بنگریم.

سوال: بانک چگونه حکومت می کند؟

پاسخ کمی پیچیده است.

 سوال دیگری مطرح می کنم:

ارزشمند ترین ثروت هرکس چیست؟

زمان.

به قول معروف وقت طلاست.

ارزش زمان چیست؟

پول،  Money

Money is the product of time (پول محصول زمان است.)

 پول در تعریف مدرن، قیمت زمان است.

اگرزمان را از مفهوم پول حذف کنید پول را ازبین برده اید واین، مساله و چالش امروز در اقتصاد اسلامی است.

گرامیان حقیقت پول چیست؟

واژه انگلیسی Money از ریشه Moneta یکی از خدایان روم باستان معروف به الهه memory یا حافظه است.

مفهوم پول در زبان فارسی نیز از پلوتوس، خدای ثروت ادبیات یونان باستان اخذ شده است.

کارل مارکس در مقاله «درباره مساله یهود» در نقد عقاید برونو بوئر مورخ و الهی دان که علیه مبارزه برای آزادی مذهبی یهودیان بحث کرده بود بیان میکند:

« پول خدای حسود اسرائیل است که هیچ خدای دیگری نمیتواند در برابرش ایستادگی نماید. پول همه خدایان نوع بشر را خوار کرد و آنها را به کالا تبدیل کرد.»

پول ارزشی جهانی و خود رسمیت بخش ارزش همه چیز است.

بنابراین پول تمامی دنیا، هم دنیای انسان، هم دنیای طبیعت را از ارزش مشخص خود تهی کرده است.

پول جوهر بیگانه کار و موجودیت انسان است. این جوهر بیگانه بر او مسلط شده و او آن را پرستش میکند.

بنابراین خدای یهودیان دنیوی و عرفی گشته و به خدای دنیا تبدیل شده است».

در کتاب اشعیا در عهد عتیق اشعیای نبی از این مینالد که «خداوند به این علت قوم بنی اسرائیل را ترک کرده است که سرزمین ایشان از گنجهای طلا و نقره پر شده و مردم آنها را پرستش میکنند و خداوند این گناه را نخواهد بخشید.» همچنین «خداوند میگوید مرا با چه کسی مقایسه میکنید؟ آیا کسی را میتوانید پیدا کنید که با من برابری کند؟ آیا مرا به بتها تشبیه میکنید که مردم با طلا و نقره خود آن را میسازند؟ آنها زرگر اجیر میکنند تا ثروتشان را بگیرد و از آن خدایی بسازد سپس زانو میزنند و آن را سجده میکنند!»

عزیزان، پول خداست.

پول بت مدرن است.

الهه ای که همه ناخودآگاه و از روی غفلت به جای الله او را می پرستیم.

و بانک ظرف است، ظرف پول.

بانک دستگاه اجرایی و دولت فرمانروای پول است.

بانک محل خلق پول است.

بانک به پول عینیت می بخشد.

هر کس که به این خدا دست پیدا کرد عملا صاحب قدرت شده و می تواند حکومت کند به طریقی که بدهکاری را در جامعه رواج دهد.

غرض از بیان این مقدمه ی فلسفی این بود که تولید علم در اقتصاد اسلامی با گذاشتن برچسب اسلامی پشت انگاره های غریبه مانند بانک به سرانجام نمی رسد و این ظلم بزرگی است که به مردم روا داشته ایم.

بانک اسلامی وجود ندارد بانکی که اسلامی باشد نیازی به برچسب اسلام ندارد. مثلا مفهوم مسجد از درونش اسلام می تراود نیازی به برچسب اسلامی ندارد که مثلا گفته شود مسجد اسلامی.

بازمی گردم به گفتار اولم انقلاب علمی از انقلاب در مفاهیم آغاز می گردد. بنابراین بانک های ما اسلامی نیست و هر آنچه هست تلاشی است تا بانکداری بدون ربا داشته باشیم که البته موفق نبوده ایم.

بخش بعدی عرایضم را اختصاص می دهم به تفسیر حکم مغفول مانده امام راحل رضوان الله تعالی علیه.

 امام خمینی فرمود: در اسلام پول نباید کار کند.

اکنون فهم این جمله برای ما آسانتر است یعنی پول نباید فرمانروایی کند یعنی نباید از خود پول کار کشید. یعنی نباید پول، پول بیاورد…..

در اقتصاد مفهومی است به نام هزینه فرصت از دست رفته (opportunity cost)

گرامیان هزینه فرصت از دست رفته چیست؟

 زمان که محصولش پول است…

هزینه ی فرصت از دست رفته ی پول بهره است.

چرا نمی توانیم بهره را از پول حذف کنیم؟

چرا نمی توانیم ربا را از بانک ها حذف کنیم؟

چون بهره ارزش زمانی پول است و عامل زمان را نمی توانیم از ارزش خود پول حذف کنیم.

باید در اینجا به چند نکته مهم اشاره کنم:

۱- وام در دانش اقتصاد غربی بهره دارد چون ربا و بهره هزینه فرصت از دست رفته پول قرض داده شده به شمار میرود.

۲- ربا و بهره را از وام نمی توان جدا کرد چون اساسا خود پول دارای هزینه فرصت است و به طور کلی خود پول از جنس زمان است.

۳- در اسلام اگر فرصت از دست رفته به خاطر خدا باشد، هزینه فرصت از دست رفته را خدا جبران می کند:

« مَن ذَا الَّذِى یُقْرِضُ اللَّهَ قَرْضاً حَسَناً فَیُضاعِفَهُ لَهُ أَضْعَافاً کَثِیرَةً وَاللَّهُ یَقْبِضُ وَ یَبْصُطُ وَ إِلَیْهِ تُرْجَعُونَ » (بقره، ۲۴۵)

 «کیست که به خداوند وام دهد، وامى نیکو تا خداوند آن را براى او چندین برابر بیافزاید و خداوند (روزى بندگان را) محدود و گسترده مى‏سازد، و به سوى او بازگردانده مى‏شوید».

۴- دلیل اینکه قرض الحسنه بدون پرداخت بهره است این است قرض داده شده هزینه فرصت از دست رفته دارد اما این هزینه را خداوند چندین برابر جبران میکند.

۵- ایمان به یک جبران غیبی در قرض الحسنه اسلامی نهفته است.

۶- بنابراین در تعریف پول در اسلام که عمدتا در نقدین تجلی می یافت به دلیل ارزش ذاتی حداقل نوسان ارزش زمانی را شاهد بودیم.

 حال بهره و ربا یعنی همان هزینه فرصت از دست رفته پول در اسلام چه حکمی دارد؟

۱- بهره یعنی فرصت از دست رفته پول و وجود آن به معنی عدم ایمان به خداست و نوعی معنای کفر را در ذات خود دارا است.

۲- «یآ ایها الذین امنوا اتقوا الله و ذروا ما بقی من الربآ ان کنتم مؤمنین» (آیه ۳۱ سوره بقره)

«ای کسانی که ایمان آورده اید، از خدا بترسید، اگر ایمان به پروردگار دارید، آنچه از ربا باقی مانده رها کنید».

 اینکه گفته شده اگر ایمان دارید ربا را رها کنید چون هزینه ی از دست رفته پول را خداوند جبران می کند.

۳- اما اگر نه « فان لم تفعلوا فاذنوا بحرب من الله و رسوله و ان تبتم فلکم رؤس اموالکم لاتظلمون و لاتظلمون» (۳۲ بقره)

«اگر دست از رباخواری نکشید، بدانید که به جنگ با خدا و رسول او برخاسته اید و اگر توبه کنید، اصل سرمایه از آن شماست. در این صورت نه ستم کرده اید و نه ستم شده اید».

 بزرگترین تهدید در قرآن اعلام جنگ با خدا و رسول خداست که در برابر ربا اعلان شده است. هم به جهت سنگینی کفر موجود در ربا و هم از منظر تنبل شدن جامعه.

 ۴- امام خمینی (ره) فرمود: «مسئله بانک از مسائل مهمی است که چنانچه ربا از بانک حذف نشود، مشمول آیه شریفه و روایات کثیره می‌شویم که آیه شریفه می‌فرماید کسانی که ربا می‌خورند اینها اعلام جنگ با خدا و پیغمبر می‌کنند». این تعبیر در کمتر جایی واقع شده است که اعلان جنگ است بین کسانی که می‌خواهند ربا بخورند با خدا و پیغمبر. روایات بسیاری داریم که هیچ جای شبهه در این روایات نیست که در بعضی از آنها تعبیری شده است که شاید برای هیچ چیز نشده است که یک درهم ربا شدتش بیشتر است از اینکه هفتاد زنا بکند کسی با محرم خودش، با عمه خودش، با خاله خودش، با خواهر خودش. و اگر چنانچه ربا در یک کشوری مثل کشور ما خدای نخواسته، باز در بانکش، در تجارتش، در بین مردمش باشد، ما نمی‌توانیم بگوییم که ما جمهوریمان جمهوری اسلامی است، محتوای جمهوری، اسلامی است. از این جهت باید کارشناسان، علما در این مسئله بسیار فعالیت کنند، دقت کنند که ما را از این گرفتاری نجات بدهند، و ملت هم باید توجه بکنند به اینکه مواجه هستند با یک همچون چیزی که قرآن کریم می‌فرماید: « فَاْذَنُوا بِحَرْبٍ مِنَ اللهِ وَ رَسُولِه » «اعلام جنگ بکنید با خدا.» و اگر چنانچه بانکداری به آن معنایی که در جاهای دیگر هست رواج پیدا کند، مردم از صنعت، کار و سایر چیزها باز می‌مانند، می‌نشینند توی خانه‌شان و پولشان برایشان کار می‌کند و حال آنکه پول نباید کار بکند.

پس اصلاح بانک هم یکی از امور بسیار مهم است، چنانچه اصلاح اقتصاد و مالیات و امثال ذلک هم بسیار اهمیت دارد.

۵- حضرت آیت‎الله جوادی آملی گفت: این آمریکا هیچ غلطی نمی‎تواند بکند، تعارف هم ندارد، با این‎که فرهنگ ما فرهنگ شهادت است اما تا آمریکا گزینه نظامی را مطرح می‎کند، برخی از وی حساب می‎برند، خداوند می‎فرماید گزینه نظامی روی میز قرآن من است، ما باور نکردیم.

آقایان، خانمها، عزیزان، ما باور نکردیم…..

سوال؟ جنگ با خدا چگونه است؟

ما دومین کشور رباخوار جهانیم ممکن است ادعا کنیم ما جمهوری اسلامی هستیم خدا با ما سر جنگ ندارد  در پاسخ باید گفت چرا  خداوند با ما وارد جنگ شده است منتها باور نداریم، یک جنگ خاموش!

وضعیت محیط زیست و خشکسالی را ببینید… از هر ده تا شهر نه تا رودخانه خشک شده.

وضعیت اجتماعی، بنیان های سست خانوادگی را ببینید.

وضعیت اقتصادی را ببینید.

خداوند ما را به دست خودمان هلاک می کند.

به عقیده حقیراگر تا به الان سر پا مانده ایم بخاطر طفیلی وجود مومنان و امام و شهدا و ولایت فقیه است….

سخن امام حسین (ع) خطاب به دشمن در کربلا:

« واى بر شما! چه زیانى  میبرید اگر صداى مرا بشنوید؟! من شما را به یک راه راست می خوانم، اما شما از همه فرامین من سر باز میزنید، چرا که شکم هاى شما از مال حرام پر شده و بر دل هاى شما مُهر شقاوت زده شده است.»

داخل پرانتز بگویم یکی از دلایل نفوذ جنگ نرم اجتماعى و فرهنگی در کشور همین است. سر بسته بدانید…….

 حال چه اتفاقی می افتد اگر سیستم را مبتنی بر بهره چیدیم؟

«یمحق الله الربا و یربی الصدقات و الله لایحب کل کفار اثیم» (سوره بقره آیه ۳۰)

 «خداوند ربا را نابود می کند و به محاق می برد و صدقات را افزایش می دهد و انسان ناسپاس و گنهکار را دوست ندارد».

 ربا به محاق می رود به چه معناست؟

مگر بانکهای ما رباخوارترین بانکهای جهان نیستند؟

 • محاق یعنی ورشکستگی سیستم بانکی کشور، الان بانکهای ما ورشکسته اند.

• محاق یعنی بزرگترین بدهکاران و معوقات بانکی مربوط به شرکت های تابعى بانکهاست که عملا به دلیل ورشکسستگی وصول نمی شود.

• رئیس کل اسبق بانک مرکزی گفت که ۲۰۰ هزار میلیارد تومان معوقات بانکی و تنگنای مالی بانک ها، یکی از آثار عدم اجرای صحیح قانون بانکداری بدون رباست.

 به جهان نگاه کنید قوی ترین اقتصادهای جهان کم ترین نرخ های بهره را دارند و بعضا نرخ بهره منفی!

 می خواهم نتیجه بگیرم:

۱- وجود نرخ های بالای بهره تولید ملی را فلج می کند. در دنیای امروز متوسط سود تولید بین ۱۰ تا ۱۵ درصد برآورد میشود اما تولیدکننده ما باید تمام سود خود را و چه بسا بیشتر منهای نرخ تورم به بانکها تقدیم کند. بنابراین با این سیستم پولی، اقتصاد مقاومتی هرگز در کشور نهادینه نخواهد شد.

۲- اقتصاد جهان در یک سرازیری سقوط قرار دارد. اساتید آمریکایی تاکنون بالای ۱۰۰۰ جلد کتاب در خصوص هشدار به سقوط اقتصاد جهان نگارش نموده اند، این یعنی محاق.

۳- در یک کلام خلاصه بگویم ما در سیاست، در فرهنگ  وددر نظامی گری، انقلاب اسلامی کردیم اما در اقتصاد انقلاب اسلامی نکردیم.

الان بانکها جشن ۸۰ سالگی ۹۰ سالگی برگزار می کنند! بی آنکه توجه به زمان و مکان تولد خود داشته باشند.

۴- تحول در اقتصاد از تحول در علم نشات می گیرد. مساله پول و بانک باید با کمک فقه استدلالی در حوزه و دانشجویان و اساتید در دانشگاه بازتولید شود، انقلاب علمی در این خصوص نخستین گام است.

 ما نیازمند یک انقلاب در مفاهیم هستیم.

۵- غربی ها یک فیوچرلوژیست( آینده شناس) قهار دارند، به نام ریچارد واتسن، او ۵ ابر مصیبت ۵۰ سال آینده جهان را ترسیم کرده و ترندولوژی (روندشناسی) انجام داده است – نقشه ترند واتسن را می توانید از اینترنت بدست آورید. یکی از ابر مصیبت های جهان آینده علاوه بر آیتمهایی نظیر تفرد و … مساله بدهی است. او راه حل برون رفت را از معبر Islamic Finance براورد نموده است….

براستى سهم ما از تولید علم فاینانس اسلامی چیست؟

 غرب برای رسیدن به این جایگاه اقتصادی ۴۰۰ انقلاب انجام داده است .

متاسفانه باگذشت ۳۷ سال از انقلاب اسلامى، ما حتی جنبش خاصی نیز به راه نیانداختیم!

مثلا ً باید جنبش مبارزه بادشمنان خدا و رسول خدا(رباخواران) راه انداخت. البته شش نفر از مراجع تقلید یکصدا برعلیه ربا خواران اعتراض کردند.

چاره ای نیست، برای درمان مشکلات موجود اقتصاد و بانک و ربا و …. به حداقل ۴۰۰ انقلاب دیگر نیازمندیم و ما هنوز در ابتدای راهیم.

دکترعزیزى

 نماینده مردم فرهیخته شیروان درمجلس شوراى اسلامى